GÖRÜNMEYEN İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI!

MESLEK HASTALIKLARI KADER DEĞİLDİR
SEBEBSİZ HASTALIK OLMAZ

Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği alanındaki en büyük sorunlardan bir tanesi gerçek durumu yansıtamayan istatistiklerimizdir. Meslek hastalıklarının tanı bildirimi aşamasındaki eksiklikler, ülkemizde “gerçek” tablonun yansıtılabilmesinin önündeki en büyük engeldir.

SGK sınıflamasına göre meslek hastalıkların tüm çalışanları kapsamamakla birlikte veriler işkolu ve hastalık sınıfları bazında elde edilememektedir. Meslek hastalıklarındaki kapsam ve sınıflandırma farklılıkları (“tıbbi kapsam” ve “sgk kapsamı” gibi) verilerde standardizasyon problemini doğurmuştur. Ayrıca Eurostat, ILO, WHO gibi uluslar arası kuruluşlarla olan kapsam farklılıklarımız da “Meslek Hastalıkları”nı net olarak görebilmemizin önünde engel teşkil etmektedir.

2. MESLEK HASTALIKLARI SINIFLANDIRMASI

Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabuledilebilmesi için hastalık ve meslek nedensellik bağının bulunması gerekmektedir. Meslek hastalıklarının tipleri ve sınıflandırılması nedensellik bağının kurulmasına ve hastalığın işin yürütüm şartlarından kaynaklı olup olmadığının anlaşılmasına yardımcı olması açısından önem taşımaktadır.

▪︎Meslek hastalıklarının etkilediği organlara göre; Meslek hastalığına sebep olan etkene göre;

• Solunum sistemi • Kimyasal nedenler
• Sindirim sistemi • Fiziksel nedenler
• Hematopoetik sistemi • Biyolojik nedenler
• Kas iskelet sistemi •Tozlar

• Boşaltım sistemi
• İşitme organı ve sistemi
• Çoklu organ etkilenimi

Ayrıca meslek hastalıkları incelemeleri ve sınıflandırılmasında, etkenin vücuda giriş yolu (deri, solunum ve sindirim), hastalığın görünümü ve gidişatı (akut ve kronik), ve hastalığın etkilediği bölge (lokal ve sistemik) gibi faktörler de dikkate alınarak da sınıflandırma yapılabilir.

1.1. TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI SINIFLANDIRMASI

Türkiye' de meslek hastalıkları listesi “Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü” ekinde yer almaktadır. Meslek hastalıkları listesi; hastalıklar ve belirtileri, yükümlülük süresi hastalık tehlikesi olan başlıca işler olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. İlgili mevzuatta meslek hastalıkları ile ilgili sınıflandırmalar etkene göre yapılan sınıflandırma ve organa göre yapılan sınıflandırmanın kombinasyonu olacak şekilde 5 ana grupta toplanmıştır.

■Türkiye de Meslek Hastalıkları Sınıflandırması

▪︎Gruplar Alt Grup ve Hastalıklar
A Grubu: Kimyasal Maddelerle olan meslek hastalıkları 25 alt grupta 67 hastalık

B Grubu: Mesleki Cilt hastalıkları 2 alt grupta Deri Kanseri & Kanser dışı deri hastalıkları

C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer Mesleki Solunum Sistemi hastalıkları 6 alt grupta 9 hastalık

D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıkları 4 alt grupta 30 hastalık

E Grubu: Fiziksel Etkenlerle olan Meslek Hastalıkları 7 alt grupta 12 hastalık

■SIK GÖRÜLEN MESLEK HASTALIKLARI

2.2.1. Mesleki Kan Hastalıkları Hematopoetik ve Lenfatik Sistem Lenfo hematopoetik sistemi kan, kemik iliği, dalak, timüs, lenf kanalları ve lenf düğümleri oluşturur. Kan ve kemik iliği birlikte hematopoetik sistem olarak adlandırılır.Lösemi, malign lenfoma ve çoklu miyeloma mesleki kan hastalıklarına örnektir.
Lenfoma, lenfatik sistemi etkileyen bir grup kanserin genel adıdır. İki büyük lenfoma tipi Hodgkin lenfoma ve non-Hodgkin lenfomadır. Hodgkin lenfomanın birçok formu yüksek oranda tedavi edilebilir. Mesleki kan hastalıkları için riskli sektörler

Plastik imalatı, kuru temizleme, çözücülerin kullanıldığı kimyasal tesisler, boya imalatı, mobilya riskli sektörlerdir.

Mesleki psikolojik hastalıkları tanısı koymak zordur çünkü hastalık ile çalışma veya çalışma ortamı arasında nedensellik bağını kurmak, mesleki kökenli olup olmadığını anlamak diğer hastalıklara nazaran daha zor bir süreçtir.

■Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
▪︎Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar ▪︎yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler ile oluşmaktadır.
▪︎Ana şikayet üst ekstremitelerde, boyun, omuz, el bilekleri ve belde ağrıdır.
▪︎Kas iskelet sistemi hastalıklarında, fiziksel ve psikososyal faktörlerin etkilidir.

■Neden olan faktörler
▪︎Kötü postürler ve hareketler
▪︎İş sırasında kaslara binen yük
▪︎ İşin hızı, süresi ve tekrarlama özelliği
▪︎Harekette aşırı kuvvet sarf etme
▪︎Titreşim
▪︎ Isı
•Ergonomik yetersizliği olan alet kullanımı
▪︎Psikososyol sorunlar

Kas iskelet sistemi hastalıkları genel olarak üst ekstremite hastalıkları (boyun, omuz, dirsek, el ve el bileği) ve bel hastalıkları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

- Üst ekstremite hastalıkları (boyun, omuz, dirsek, el ve el bileği)

■Hastalıklar
▪︎Karpal tunel sendromu
▪︎Neden olan işler:Taşlama, zımparalama, cilalama, montaj, müzik aletleri çalma, cerrahi, paketleme, temizlik işleri, yer döşeme, tuğla kesim, çekiç kullanma, el yıkama veya ovma
____________________________________________________
■Boyun gerilmesi sendromu
▪︎Neden olan işler: Yük taşıma, montaj, paketleme
_____________________________________________________
■Pronator teres sendromu
▪︎Neden olan işler:
Lehimleme, cilalama, taşlama, parlatma, kumlama
____________________________________________________
■Radiyal tunel sendromu
▪︎Neden olan işler: El aletleri kullanımı
____________________________________________________
■Bel hastalıkları

▪︎Elle taşıma
▪︎Gövdeyi eğme bükme
▪︎Tüm vücut vibrasyon etkilenimi
▪︎Aşırı fiziksel yük
▪︎Sabit çalışma pozisyonu
▪︎Tekrarlanan hareketler
____________________________________________________
■Sinir Sistemi Hastalıkları

▪︎Sinir sistemi hastalıklarına neden olan etmenlerin hemen hemen hepsi kimyasal etmenlerdir.
▪︎Rahatsızlıkları çoğu belli bir eşik değerden sonra görülmektedir.
▪︎Maruziyet ile belirtilerin başlaması arasında kuvvetli bir ilişki vardır
▪︎Sinir sisteminde yenilenme çok sınırlıdır. Birtakım etkilenmelerden ise geri dönüş çok zordur.
▪︎ Tek bir toksinden birçok nörolojik sendromun gelişmesi mümkündür.
▪︎Tanı konma sürecinde maruziyetin süresi ve şiddetinin bilinmesi gerekir.

■Riskli sektörler:
Polimer üretimi, toprak stabilizasyonu, jel kromatografı, kağıt üretimi, gıda ve su işleme süreci, tarım sektörü, pestisit üretimi, boya sektörü, demir çelik sanayi, petrokimya, tekstil
___________________________________________________
■Üriner Sistemi Hastalıkları
Fiziksel ve kimyasal etmenler neden olabilir.

■Alınacak Genel Önlemler
▪︎Çalışma ortamında bulunan tehlikeler belirlenmeli

■Mesleki Solunum Sistemi Hastalıklar
• Havadaki başlıca kirleticilerden biri olan toz, mesleki akciğer hastalıklarının temel nedenlerinden biridir.
_____________________________________________________
■İnorganik tozların neden olduğu hastalıklar
▪︎Asbestosis (Asbestoz)
▪︎Silikosis (Slikoz)
▪︎Kömür Tozu Hastalığı
▪︎Siderosiz
■Organik tozların neden olduğu hastalıklar
▪︎Bisinozis
■Sık Görülen Diğer Mesleki Akciğer Hastalıkları
▪︎Akciğer Kanseri
▪︎ Mesleki Astım (yükümlülük süresi 1 yıl)
▪︎Ağır metal Hastalıkları
▪︎Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı(Koah)
____________________________________________________
■Riskli Sektörler
Çeşitli iş kollarında tozlu ortamlarla karşılaşılmaktadır. En çok toza maruz kalınan iş kolları aşağıda şunlardır:

▪︎Patlatma, kırma, delme ve öğütme işleri
▪︎Maden ocakları
▪︎Yol, Tünel ve baraj yapımı işleri
▪︎Döküm işleri (kum ve grafit)
▪︎Porselen sanayi,
▪︎Tuğla ve kiremit sanayi
▪︎Mermer sanayi
▪︎ Çimento sanayi
▪︎Kaynak işleri
▪︎Pamuklu dokuma sanayi ve çırçır sanayi
▪︎Tahıl siloları, un değirmeni ve un fabrikaları
▪︎Sigara sanayi
▪︎Ağaç doğrama ve mobilya işleri
▪︎Metal sanayi
▪︎Demir ve çelik endüstrisi
▪︎Kumlama ve raspa işleri
▪︎Nakliyat,
▪︎ Depolama ve yüzeylerin işlenmesi
_____________________________________________________
■Mesleki İşitme Kayıpları
Genel olarak üç çeşit işitme kaybı görülmektedir.
▪︎İletim tipi işitme kaybı
▪︎Sensörinöral işitme kaybı
▪︎Mikst (karışık) işitme kaybı

Dış kulak ve orta kulakla ilgili hastalıklar genel olarak iletim tipi işitme kaybı yaparken, iç kulak, işitme siniri ve beyinle ilgili hastalıklar ve gürültü maruziyeti sensörinöral tip işitme kaybı yaparlar. Eğer işitme yollarının sadece bir yerinde değil birden fazla bölgesinde hastalık varsa mikst (karışık) tip işitme kaybı ortaya çıkar.
_____________________________________________________
■Gürültü sonrası işitme kayıpları için yükümlülük süresi 6 aydır.

▪︎Çekiçle, özellikle hava basınçlı çekiçlerle kaporta ve perçin işleri,
▪︎Metallerin, saç levhaların haddelenmesi, perdahlanması, yüzeylerinin düzeltilmesi, buhar kazanlarındaki kazan taşlarının parçalanıp çıkarılması, hava basmalı kumla temizleme ve metal püskürtme işlemleri,
▪︎Kakma, zımbalama, çekiçleme, perçinleme,
▪︎Bazı testereler ve planya makineleri,
▪︎Dokuma tezgâhlarında mekik vurması, tekstil sanayinde gürültü yapan diğer makine ve tezgâhlar,
▪︎Maden cevherlerinin parçalanması, kırma değirmenler, çekiçli, bilyalı değirmenler, titreşimli elekler,
▪︎Metal taşıyıcıların otomatik yüklenmesi vb. işlerde maruziyet yüksektir.

■Riskli Sektörler
- Dokuma endüstrisi - Metal endüstrisi
- Ağaç işleri - Kâğıt endüstrisi
- Matbaacılık - Madencilik işleri
- Dökümhaneler - Havayolları
___________________________________________________
■Mesleki Cilt Hastalıkları

▪︎Meslek hastalıklarının yaklaşık % 30' nı Cilt Hastalıklarıdır.
▪︎ Cilt Hastalıklarının % 90' ni Kontakt Dermotitlerdir.
▪︎ Kontakt Dermotitlerin % 80' i İrritan Kontak dermatit, % 20' si Alerjik kontak dermatitlerdir.
▪︎En sık rastlanan lokalizasyon "el" dir.
_____________________________________________________■Deri kanserleri için yükümlülük süresi 5 yıl, kanserleşmeyen deri hastalıkları için yükümlülük süresi 2 aydır.

■Deri Kanserleri
Mesleki Deri Hastalıklarına Neden Olan Etkenler;
▪︎Fiziksel etkenler (sıcak soğuk etkilenimi, güneş ışınları, sürtünme, radyasyon, basınç vb.)
▪︎Biyolojik etkenler (bakteriyel, fungus, viral, riketsiyal vb.)
▪︎ Kimyasal etmenler
▪︎Skuamoz hücreli karsinoma
▪︎ Bazal hücreli karsinoma
▪︎Belirli malanoma tipleri

■Kanser Dışı Deri Hastalıkları
▪︎ Kontakt dermotit
▪︎ İrritan Kontak dermatit
▪︎ Alerjik kontak dermatit

■Akneiform hastalıklar
▪︎ Yağ aknesi
▪︎Chloracne

■Pigmanter hastalıklar
▪︎Hİperpigmentasyon
▪︎Hipopigmentasyon
▪︎Fotosesitivite
▪︎ Aktinik değişiklikler ve porfiria kutaneatarda dahil olmak üzere fototoksik reaksiyonlar
▪︎ Fotoalerjik reaksiyonlar
▪︎Kontak ürtiker
▪︎Radyodermatitis
__________________________________________________
Boyalar ve boya katkı maddeleri
■Mesleki Deri Hastalıklarının En Sık Görüldüğü Meslekler

- Kuaförler
- Berberler
- Makine operatörleri
- Aşçılar, fırıncı ve pastacılar
- Galvanizleme işinde çalışanlar
- İnşaat işçileri
- Metal işçileri
- Sağlık personelleri
- Lastik-plastik sanayi işçileri
- Deri ve Kauçuk işlemeleri
- Boya ve printer mürekkebi gibi kimyasal maddelerle çalışmalar
____________________________________________________
■ Çalışanlara işyerindeki tehlikeler, hijyen, kişisel koruyucu donanımlar ve tehlikelerden korunma yolları hakkında eğitimler verilmelidir.

■2.3.MESLEK HASTALIĞINA NEDEN OLAN ETKENLER

■2.3.1.Kimyasal Etkenler
• Metaller ve metalsiler
• Gazlar
• Çözücüler
• Asit ve alkali maddeler
• Pestisidler

■2.3.2.Fiziksel Etkenler
• Gürültü
• Titreşim
• Termal konfor
• Aydınlatma
• İyonize ve iyonize olmayan ışınlar
• Alçak ve yüksek basınç
____________________________________________________
■2.3.3.Biyolojik Etkenler
Genellikle bakterilerin, virüslerin ve parazitlerin neden olduğu hastalıklardır.

■HASTALIK
■ ENFEKSİYON
■HASTALIĞIN SIK GÖRÜLDÜĞÜ İŞLER
▪︎Şarbon +Bakteriyel + Çiftçi, kasap, veteriner
▪︎Tüberküloz +Bakteriyel +Çiftçi, kasap, veteriner, sağlık çalışanları
▪︎Bruselloz +Bakteriyel + Besiciler, sütçü, veteriner
▪︎Salmonellozis+ Bakteriyel + Veteriner, aşçı-mezbaha işçisi
▪︎Kırım Kongo +(KKKA) +Viral Çiftçi, besici
▪︎Kedi Tırmığı Hastalığı + Bakteriyel + Veteriner, kedi-köpek sahibi
__________________________________________________
■HASTALIK ■HASTALIĞIN SIK GÖRÜLDÜĞÜ İŞLER
▪︎Kuduz = Veteriner, çiftçi, mağaracı
▪︎Hepatit-B = Sağlık Çalışanları, Berberler ve Kuaförler
____________________________________________________
■Hangi Hastalıklar Meslek Hastalığıdır?

▪︎Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı Meslek Hastalıkları Listesine göre tespit ve tayin edilir.
▪︎ Bir hastalığın Meslek Hastalığı sayılabilmesi için o hastalığın yükümlülük süresi içerisinde meydana gelmiş olması gerekmektedir.

▪︎Yükümlülük Süresi; Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süreyi ifade eder.

▪︎Bazı durumlarda ise hastalığın meslek hastalığı olduğun tespiti için kişinin o işte belirli bir süre hastalık yapıcı etkenlere maruz kalması gerekmektedir.

▪︎Maruziyet Süresi; Sigorta mevzuatının bir hastalığı meslek hastalığı olarak kabul etmesi için gerekli olan asgari etkilenme süresini ifade eder.
Önemli Not: Yönetmelikte tespit edilmiş olan hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmayacağına, Yüksek Sağlık Kurulu karar verir. Ayrıca Yüksek Sağlık Kurulu yükümlülük süresini uzatabilir ve maruziyet süresini de kısaltabilir.

■4.10.Meslek Hastalığı Sonucu Sigortalıya Sağlanan Haklar
Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında
▪︎Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük
▪︎Geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi,
▪︎Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
▪︎ İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması,
▪︎Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi,
▪︎Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği,
▪︎Analık sigortası kapsamında emzirme ödeneği,
▪︎Cenaze Ödeneği,
▪︎Askerlik ve doğum borçlanması hakları, verilmektedir.
Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında;
▪︎Malullük sigortası kapsamında malullük aylığı,
▪︎Yaşlılık sigortası kapsamında yaşlılık aylığı ve toptan ödeme,
▪︎Ölüm sigortası kapsamında ölüm aylığı,
▪︎ölüm toptan ödemesi ve aylık almakta olan kız çocuklarına evlenme ödeneği ile cenaze ödeneği verilmektedir.

■4.11.Geçici İş Göremezlik

Sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hali olarak, geçici iş göremezlik ödeneği ise iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kanun’da belirtilen geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenek olarak tanımlanmıştır.

■Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödenebilmesinin Şartları;

a) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinden biri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğranılması gereklidir.
b) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş hekim ve sağlık kurullarından sağlık raporu alınması gerekmektedir.

■4.12.Sürekli İş Göremezlik

Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya bağlanmaktadır.

Sürekli iş göremezlik durumunun tespiti için Kurum Sağlık Kuruluna;
▪︎ İlk işe giriş sağlık raporu,
▪︎ İş kazası ve meslek hastalığı bildirim belgesi,
▪︎Olayın Kanuna göre iş kazası olup olmadığı veya sigortalının meslek hastalığına yakalandığı işyerine ait çalışma şartlarını net olarak belirtir rapor ve tutanaklar,
▪︎Çalışır veya çalışamaz raporu,
▪︎Geçici iş göremezlik ödeneği belgesi,
▪︎İş kazasından sonra veya meslek hastalığının tedavisi için başvurduğu hastanelerden alınan epikrizler,
▪︎Sigortalının tedavisi tamamlanıp bulguları sekel halini aldıktan sonra, son durumunu gösterir sağlık kurulu raporu ve dayanağı tüm belgeler, gönderilir.

■4.13.Malullük Durumu

Çalışma gücünün veya iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün %60 ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurullarınca tespit edilen sigortalı malul sayılır.
Kişinin Malul sayılması sonucunda Maluliyet aylığı bağlanabilmesi için;
▪︎Kişi malul duruma düşmeden önce, yani sağlıklıyken sigortalı olması,
▪︎En az 10 yıllık sigortalılık süresinin bulunması ve 1800 gün prim ödemiş olması,
▪︎Çalıştığı işten ayrılmış olması,
▪︎Sosyal Güvenlik Kurumuna Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesini doldurarak başvuruda bulunması gerekmektedir.
Maluliyetin tespiti SGK tarafından yetkilendirilen Devlet Üniversite Hastaneleri, Sağlık Bakanlığı eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Askeri Hastaneler tarafından düzenlenecek sağlık raporları incelenerek SGK Sağlık Kurulunca yapılır.

■Önemli !

▪︎İlk defa sigortalı olarak işe başlamadan önce var olan hastalık başlangıçta maluliyeti gerektirecek durumda değilken çalışmaya başladıktan bir süre sonra sigortalıyı malul duruma düşürürse bu hastalığa bağlı olarak maluliyeti kabul edilir.
▪︎Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul ise sigortalılık süresi aranmaz, en az 1800 gün prim ödemesi yeterli olur.

■4.14.Meslek Hastalığı Tespiti Sonrası Neler Yapılmalı?

▪︎ İş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu İş güvenliği uzmanına, işyeri hekimine bilgi ver
▪︎ İşverene Meslek hastalığı ve nedenleri ile ilgili bilgilendirmede bulun
▪︎ İşçilere Meslek hastalığı ve nedenleri ile ilgili bilgilendirmede bulun
▪︎vb

■Meslek Hastalıkları
■İLGİLİ MEVZUAT

▪︎155 ve 161 Sayılı İLO Sözleşmeleri,
▪︎16/06/2006 tarih 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu,
▪︎30/06/2012 tarih 6331 Sayılı Kanun İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu,
▪︎11/10/2008 tarih 27021 Sayılı Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği,
▪︎ 22/01/2011 tarih 27823 Sayılı Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
▪︎26/12/2003 tarih ve 25328 sayılı Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik