"MESLEK HASTALIKLARI KADER DEĞİLDİR."GÖRÜNMEYEN İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir. Meslek hastalıkları etken'le işçinin ilk temasından 1 hafta ile 40 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir.

Bu nedenle çalışırken işyerindeki tüm kayıtların düzenli tutulması gerekmektedir.

Fırat Üniversitesi 2005 Yılı Temizlik İşçilerinin Sosyodemografik Özellikleri ve Çalışma Koşulları ile İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sıklığı araştırma Raporunu yayınlamıştır.

Araştırma Raporunda: Bu çalışmada bir büyük şehirde çalışan temizlik işçilerinin sosyodemografik özellikleri ve çalışma koşulları ile iş kazaları ve meslek hastalıkları sıklığının belirlenmesi amaçlanmıştır.

Mayıs-Haziran 2005 tarihinde yapılan araştırmanın evreni Ankara’da üç merkez ilçede çalışan (Çankaya, Mamak, Yenimahalle) tüm temizlik işçileridir.

Bu ilçelerde araştırma sırasında toplam 820 işçi çalışmakta olup, %95 güvenilirlik ve %5 sapma ile araştırma örneklemine 262 kişinin alınması planlanmış, daha sonra basit rasgele örnekleme yöntemi ile rasgele sayılar tablosu kullanılarak katılımcılar belirlenmiştir.

Temizlik işçilerinin %52.8’i çalıştığı yerde işyeri sağlık birimi, %50.7’si işyeri hekimi, %57.9’u işyeri hemşiresi/sağlık memuru olmadığını belirtmiştir.

%83.0’ü işe giriş muayenesi olmuş, %47.4’ü aralıklı kontrol muayenesi olmaktadır.

%85.2’si işiyle ilgili mesleki eğitim, %87.4’ü işiyle ilgili sağlık ve güvenlik eğitimi almamıştır. %80.1’i işini yaparken kişisel koruyucu kullanmamaktadır.

İşçilerinin %26.0’sı iş kazası geçirmiştir. %5.3’ünde iş kazasına bağlı kalıcı sakatlık meydana gelmiştir.

%9.6’sı meslek hastalığı tanısı almış, %4.8’inde meslek hastalığına bağlı kalıcı sakatlık meydana gelmiştir.

Sonuçlar temizlik işçilerinin iş sağlığı hizmetlerinden yeterince. yararlanmadığını göstermektedir. İşçilerin yaklaşık üçte birinin de iş kazası veya meslek hastalığı geçirmesinin bu durumun bir sonucu olduğu düşünülmektedir.

Çalışmamızda işçilerin %83.0’ü işe giriş muayenesi olmuş, %47.4’ü aralıklı kontrol muayenesi olmaktadır. Kayseri’de bir mobilya fabrikasında çalışanların %30.4’ü işe girişte kendilerine kapsamlı muayene yapılmadığını; %11.1’i muayene yapılıp yapılmadığını hatırlamadığını söylemiştir.

Kayseri’de yapılan çalışmada işe giriş muayenelerinin yapılma sıklığı %58.5 bulunmuştur

Ostim ve Ahievran’da yapılan çalışmada çırak öğrencilerin %63.3’ü işe başlamadan önce sağlık kontrolünden geçmediğini ifade etmiştir. Yine bu öğrencilerin %81.4’ü son bir yıl içinde hastalık hali dışında sağlık kontrolünden geçmemiştir

(16) Her işyerinde işçilerin tümüne işe giriş muayenesi zorunludur. Ayrıca 50’den fazla işçi çalıştıran yerlerde aralıklı kontrol muayenesi yapılması zorunludur

(17) Çalışmamız 50’den fazla işçi çalıştıran bir işyerinde yapılmasına rağmen çalışanların yarısından fazlasının aralıklı kontrol muayenesi olmaması dikkat çekicidir. Bu çalışmada işçilerin % 9.6’sı temizlik işçisi olarak çalışırken meslek hastalığı tanısı aldığını belirtmiştir. Meslek hastalığı sonucu kalıcı sakatlık varlığı %4.8 olarak bulunmuştur.

İşyeri risklerinin önemi ILO (Uluslar arası Çalışma Örgütü)’nun son tahminlerinde görülmektedir. Değerlendirmelere göre her yıl en az 2 milyon ölüm mesleki hastalık veya yaralanmalara bağlı gerçekleşmektedir. ILO’nun ölümler için öngörüsü, buzdağının görünen kısmı olduğu şeklindedir; dünyanın birçok yerinde ölümcül olmayan hastalık ve yaralanmalara ait veriler ise mevcut değildir. ILO’nun kayıtlarına göre işle ilişkili hastalık ve yaralanmalar sonucunda Gayri Safi Milli Hasıla’nın % 4’ü yitirilmiştir

(25) Bu çalışmada işle ilgili sağlık ve güvenlik eğitimi alan temizlik işçilerinde almayanlara göre meslek hastalığı daha sıktır ve bu istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur sonuç araştırmanın tartışmaya açık sonuçlarından biri olarak değerlendirilebilir. Ancak işçilerin meslek hastalığı tanısı alma ile eğitim alma zamanları bu araştırmada sorgulanmamıştır.

Sonuçta kesin olarak bilinmemekle birlikte meslek hastalığı tanısı alan işçilere özel eğitim verilmiş olabileceği düşünülebilir. Kişisel koruyucu kullanan işçilerin %19.1’i,kullanmayanların ise %7.6’sı meslek hastalığı tanısı aldıklarını ifade etmişlerdir. aynı şekilde hangisinin önce olduğu bilinmediğinden işçilerin bir kısmının tanı aldıktan sonra koruyucu kullanmaya başladığı düşünülebilir.

İşçilerin yarısından fazlasının işyerlerinde işyeri sağlık birimi, işyeri hekimi, işyeri hemşiresi/sağlık memuru olmadığını belirtmesi; yine yarısından fazlasının aralıklı kontrol muayenesi olmaması ve tetanos aşısı olmaması; büyük bir bölümünün işiyle ilgili mesleki eğitim ve sağlık ve güvenlik eğitimi almamış olması temizlik işçilerinin iş sağlığı hizmetlerinden yeterince yararlanmadığını düşündürmektedir. İşçilerin yaklaşık üçte birinin de iş kazası veya meslek hastalığı geçirmesinin de bu durumun bir sonucu olduğu düşünülmektedir.

Temizlik işçilerinin iş sağlığı hizmetlerinden yararlanması ve iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi için işe giriş ve aralıklı kontrol muayenelerinin düzenli olarak yapılması ve eğitim eksikliklerinin giderilmesi önerilmektedir.

MESLEK HASTALIKLARI KADER DEĞİLDİR GÖRÜNMEYEN İŞ KAZALARI MESLEK HASTALIKLARI

Neredeyse her meslek risk taşıyor.

(Az riskli)

(Orta riskli)

(Yüksek riskli)

Kimileri ölüme yol açan bu hastalıkların tamamında sebep ise, kasıtlı ihmaldir. İşçilerin çalışırken hangi hastalıklara yakalandığını işlemeye devam ediyoruz. Türkiye'de en az 400 meslek hastalığı mevcuttur.

Göreceğiz ki, sebepsiz hastalık yokmuş. ve göreceğiz ki, işverenlerin yeterli önlem almaya yanaşmamaları, kanser patlamasına yol açtığı gibi kalp krizlerine, kalıcı organ hasarına yol açmakta. Bir çok çalışan meslek hastalığına yakalandığının farkında değil.Bu nedenle görünmeyen iş kazaları dediğimiz meslek hastalıkları da bunun bir örneğidir.

▪︎Meslek Hastalıkları(örnekler)

▪︎Akciğer ödemi, pnömoni, KOAH, akciğer kanseri. ▪︎Erozyonlar, ülserler, kanamalar, karaciğer nekrozları, ▪︎siroz, karaciğer kanseri

▪︎Kronik böbrek hastalıkları, mesane kanseri. ▪︎Ekstrapiramidal bozukluklar, periferik nöropatiler.

▪︎En sık görülen meslek hastalığı nedir?

Allerjik kontakt dermatit en sık görülen meslek hastalıklarındandır. Temizlikçiler, kuaförler, hemşireler, mutfak işlerinde çalışanlar, inşaat işçileri ve metal endüstrisinde çalışanlarda görülme oranı yüksektir.

▪︎Kaç grup meslek hastalığı vardır?

Meslek hastalıkları SSK Sağlık İşletmeleri Tüzüğüne göre beş ana gruba ayrılır:

A- Kimyasal maddelerle oluşan meslek hastalıkları; kimyasal maddelerin yapısına göre 25 alt gruba ayrılır.

B- Mesleki cilt hastalıkları; 2 gruba ayrılır.

C- Pnömokonyozlar ve solunum sisteminin diğer hastalıkları; 9 alt gruba ayrılır

▪︎Meslek hastalıkları ne kadar sürede ortaya çıkar?

▪︎Meslek hastaliklarina neden olan etkenler?

Meslek hastalığına neden olan etkenler vücuda ;akciğerler ( solunum ) deri ( emilim ) ağız ( sindirim ) olmak üzere başlıca üç yoldan girmektedirler.

1. Solunum Yolu Hastalıkları

Örnekler: Silikozis, astım, kronik bronşit, akciğer kanseri (asbest maruziyeti ile) Neden: Toz, kimyasal gazlar, duman, asbest, solventler.

Çalışanlar: Madenciler, boya ve temizlik işçileri, kaynakçılar.

2. Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları Örnekler:

Bel fıtığı, tendon iltihapları, karpal tünel sendromu, boyun ağrıları

Neden: Tekrarlayan hareketler, ağır yük kaldırma, uzun süre ayakta durma

Çalışanlar: Depo çalışanları, ofis çalışanları, montaj hattı işçileri, Beden işçileri sürekli işçiler 

3. Deri Hastalıkları Örnekler:

Kontakt dermatit, egzama. Neden: Kimyasal maddeler, sürekli suya maruz kalma.

Çalışanlar: Temizlik personeli, sağlık çalışanları, laboratuvar çalışanları.

4. Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Örnekler:

Kalıcı işitme kaybı, kulak çınlaması. Neden: Uzun süre yüksek seslere maruziyet.

Çalışanlar: Fabrika işçileri, inşaat işçileri, havalimanı çalışanları.

5. Psikolojik Rahatsızlıklar Örnekler:

Tükenmişlik (burnout), anksiyete, depresyon. Neden: Yoğun iş temposu, mobbing, stresli çalışma ortamları

Çalışanlar: Çağrı merkezi çalışanları, sağlık sektörü, yönetici pozisyonları.

6. Mesleki Kanserler Örnekler:

Akciğer kanseri, mezotelyoma (asbest kaynaklı), cilt kanseri. Neden: Zararlı kimyasallara, radyasyona uzun süreli maruz kalma.

Çalışanlar: Kimya sanayi, radyasyonla çalışanlar, madenciler.

2018–2022 Dönemi SGK verilerine göre beş yılda toplam 5.268 meslek hastalığı vakası görüldü:

4.459 erkek, 809 kadın çalışan 

Ölümlü meslek hastalığı vakaları: 2018–2022’de toplam 43 erkek, 7 kadın

30 milyon kayıtlı çalışan bazında bu, her 100.000 kişide yaklaşık 3 vakaya denk geliyor.

SGK verileri gerçek rakamın çok altında görülmektedir. SGK 2023-2024 Yılı verilerini açıklamadığı görülmektedir. 

Neden Türkiye’de Oran Düşük?

1. Teşhis Kısıtlılığı – Türkiye'de meslek hastalığı tanısı koyabilen merkez sayısı çok azdır.

2. Bildirim Sorunu – İşverenlerin yükümlülükten kaçma çabaları ve işçilerin rapor almaktan çekinmesi.

3. Kayıt Dışı İstihdam – Yaklaşık %30 civarındaki kayıt dışı istihdam.

4. Uzman Eksikliği – Meslek hastalıkları hekimi, iş yeri hekimi sayısı sınırlı.

5. Sağlık Sistemi Entegrasyonu Zayıf – Birçok meslek hastalığı, genel hastalık olarak tanı alıyor.

Türkiye’de meslek hastalığı bildirimi AB ortalamasının %1–2’si kadar. 

Bu nedenle; Mesleki hastalıklar hususunda daha fazla tanı merkezi, yasal düzenlemeler gerekiyor.